Në njëvjetorin e sulmit në Banjskë, ish-zëdhënësi i NATO-s gjatë luftës në Kosovë, Jamie Shea, ka shprehur zhgënjimin e tij ndaj shtetit serb, i cili nuk ka marrë veprime kundër atyre që janë implikuar në këtë rast. Sipas tij, Serbia do ta përdorë këtë rast si pretekst për t`i zvarritur procedurat. Shea thotë se veriut të Kosovës i duhet një periudhë qetësie dhe zbatim i marrëveshjeve të arritura në Bruksel e Ohër.
Shea, ish-zëdhënës i NATO-s gjatë luftës në Kosovë, tha se mos dorëzimi i atyre që janë të implikuar në rastin e Banjskës do të përdoret qartë nga Serbia si pretekst për të zvarritur procedurat.
Shea për RTK tha se presioni ndërkombëtar duhet të mbahet mbi Beogradin për të bashkëpunuar plotësisht në hetimin e Banjskës dhe për të çmontuar strukturat e trajnimit dhe pajisjeve. Sipas tij, dëshmitë e prodhuara tani nga puna e policisë dhe gjyqësorit të Kosovës japin bazë mbi të cilën mund të ushtrohet më shumë presion ndaj Serbisë.
Sipas tij, dialogu Beograd-Prishtinë duhet të rifillojë së shpejti. “Kështu që pres që masat e BE-së kundër Kosovës të hiqen më vonë këtë vjeshtë me kusht që të ketë një periudhë qetësie në veri dhe që Prishtina të bëjë përpjekje për të riintegruar serbët në polici, gjyqësor dhe administratën lokale. Vuçiq ka bërë thirrje që kjo të ndodhë dhe do të jetë një provë për të që të punojë në mënyrë konstruktive për të ndihmuar në zbatimin e saj”, tha ish-zyrtari i lartë i NATO-s. Për veriun e Kosovës, Shea tha se ka nevojë për një periudhë qetësie për të krijuar 4 autoritetet komunale dhe policinë multietnike, gjyqësorin dhe administratën publike dhe duhet të punohet në zbatimin e shumë hapave të normalizimit si ishtë rënë dakord mes Beogradit dhe Prishtinës në Ohër vitin e kaluar.
Për zgjedhjet në SHBA dhe mundësinë që ato të ndikojnë në Kosovë, She nuk beson se SHBA-të do të jenë më pak të angazhuara, pavarësisht se kush fiton në SHBA.
Ai ka folur edhe për blerjen e avionëve që Serbia i ka blerë nga Franca. Sipas tij është më mirë që Serbia të blejë pajisje ushtarake franceze dhe evropiane, sesa armë ruse apo kineze.
Kurse i pyetur për se si Rusia përmes aleatit të saj Serbisë synon të destabilizojë rajonin dhe të minimizohet roli i saj në Ballkan, Shea tha se mënyra më e mirë për të minimizuar ndikimin keqdashës të Moskës është normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Ka kaluar një vit nga sulmi terrorist në veri të Kosovës dhe ende nuk ka masa dhe ndëshkime ndaj Serbisë, si e vlerësoni këtë?
Shea: Është zhgënjyese që Serbia ende nuk ka ndërmarrë veprime kundër atyre që janë të implikuar në sulmin e Banjskës të vitit të kaluar. Qeveria serbe ka kërkuar nga Prishtina informata dhe prova të cilat deri më tani nuk i janë dorëzuar. Pra kjo do të përdoret qartë nga Serbia si pretekst për të zvarritur procedurat. Në anën tjetër javën e kaluar, gjyqësori në Prishtinë publikoi një aktakuzë ndaj 45 personave të përfshirë në sulmin në Banjskë. Këto aktakuza bazohen në një vit hetimesh dhe mbledhjes së provave, kështu që ky material duhet të përdoret nga Beogradi për të arrestuar individët në fjalë dhe gjithashtu nga vendet e tjera për t’i vendosur këta individë në një listë të urdhërarresteve për ndalimin e udhëtimit dhe arrestimit. Presioni ndërkombëtar duhet të mbahet mbi Beogradin për të bashkëpunuar plotësisht në hetimin e Banjskës dhe për të çmontuar strukturat e trajnimit dhe pajisjeve që qëndrojnë pas tij.
Serbia nuk po i dorëzon ata që urdhëruan dhe morën pjesë në sulmin terrorist në Banjska në shtator 2023?
Shea: Por dëshmitë e prodhuara tani nga puna e policisë dhe gjyqësorit të Kosovës japin një bazë solide mbi të cilën mund të ushtrohet më shumë presion ndaj Serbisë.
Cili është mendimi juaj për zhvillimet e fundit në veri të Kosovës?
Shea: Ne kemi nevojë për një periudhë qetësie për të krijuar 4 autoritetet komunale dhe policinë multietnike, gjyqësorin dhe administratën publike. Ne nuk kemi nevojë për hapa të njëanshëm dhe të pakoordinuar nga asnjëra palë, por zbatimi i shumë hapave të normalizimit që u ranë dakord mes Beogradit dhe Prishtinës në liqenin e Ohrit vitin e kaluar. Të dyja palët duhet të mbajnë angazhimet e tyre. Zgjidhja e çështjes së targave tregon se bashkëpunimi është i mundur me komunikim të mirë dhe diplomaci me takt. Koordinimi i ngushtë ndërmjet qeverisë së Kosovës dhe KFOR-it dhe partnerëve perëndimorë të Kosovës është thelbësor për t’u siguruar që ne të vazhdojmë në mënyrë graduale, hap pas hapi për të rritur besimin e komunitetit serb në veri dhe për të luftuar dezinformimin dhe ndërhyrjen.
Edhe pse Kosova, si shtet ndaj të cilit Serbia bëri agresion, Bashkimi Evropian nuk po i heq masat e vendosura më parë, a ka ardhur koha që ato të largohen?
Shea: Kryeministri Kurti është në Bruksel këtë javë që sigurisht mund të lobojë që masat e BE-së të hiqen. Ai ka ndjekur këshillën e BE-së për të mos rihapur urën e Mitrovicës për trafik. Por lidershipi i ri i BE-së nuk ka marrë ende detyrën pas zgjedhjeve të Parlamentit të BE-së qershorin e kaluar. Komisioni i ri u emërua vetëm sot. Dialogu Beograd-Prishtinë duhet të rifillojë së shpejti. Kështu që pres që masat e BE-së kundër Kosovës të hiqen më vonë këtë vjeshtë me kusht që të ketë një periudhë qetësie në veri dhe që Prishtina të bëjë përpjekje për të riintegruar serbët në polici, gjyqësor dhe administratën lokale. Vuçiq ka bërë thirrje që kjo të ndodhë dhe do të jetë një provë për të që të punojë në mënyrë konstruktive për të ndihmuar në zbatimin e saj.
Serbia ka bërë marrëveshje për blerjen e avionëve nga Franca, sa i rrezikshëm është armatimi i Serbisë për rajonin?
Shea: Është më mirë që Serbia të blejë pajisje ushtarake franceze (dhe evropiane) sesa armë ruse apo kineze. Të paktën kjo marrëveshje do të ndihmojë në lidhjen më strategjike të Beogradit me Perëndimin, i cili duhet të jetë objektivi për paqen dhe stabilitetin e përgjithshëm në Ballkanin Perëndimor. Serbia gjithashtu ka nënshkruar një marrëveshje me Gjermaninë për furnizimet me litium. Ne duhet të shpresojmë se ky shënon një vendim të Vuçiqit për t’u lidhur me fqinjët evropianë të Serbisë dhe për të ndjekur më energjikisht integrimin e vendit të tij në BE.
Rusia përmes aleatit të saj Serbisë synon të destabilizojë rajonin, si të minimizohet roli i Rusisë në Ballkan?
Shea: Mënyra më e mirë për të minimizuar ndikimin keqdashës të Moskës është normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës dhe reagimi i fuqishëm ndaj përpjekjeve të Milorad Dodik në Bosnje për të minuar kushtetutën dhe shtetin boshnjak. Rusia lulëzon në mosmarrëveshje dhe tensione që propaganda e saj mund t’i shfrytëzojë, duke luajtur njërën anë kundër njëra-tjetrës. Pra, zgjidhja e mosmarrëveshjeve dhe dhënia e të gjitha vendeve të rajonit një perspektivë e qartë evropiane dhe transatlantike është mënyra më e mirë për të reduktuar kapacitetin e Moskës për të na dëmtuar. Ne mund t’i ndihmojmë edhe vendet e rajonit që të jenë më elastike ndaj sulmeve kibernetike, fushatave të dezinformimit dhe sabotazheve ose operacioneve agresive të inteligjencës.
Tani po afrojnë zgjedhjet në SHBA, sa mund të kenë ndikim në rajonin e Ballkanit, por edhe zhvillimet në dialogun Kosovë-Serbi?
Shea: Administrata e mëparshme e Trump ka punuar gjithashtu për të përmirësuar marrëdhëniet midis Beogradit dhe Prishtinës. Trump madje priti një samit në Shtëpinë e Bardhë dhe emëroi një të dërguar special në rajon. Trump krenohet me aftësinë e tij për të vepruar si paqebërës. Pra, nëse ai fiton në SHBA në nëntor, pres që ai të mbetet i angazhuar me Kosovën. Nëse Harris fiton, pres që mbështetja e dhënë nga administrata Biden për Dialogun Beograd-Prishtinë dhe për mbështetjen e sigurisë së Kosovës dhe integrimin eventual transatlantik do të vazhdojë. Pra, në përgjithësi, nuk besoj se SHBA-të do të jenë më pak të angazhuara.
